Erfenis ontvangen? Let op deze 7 punten!
Zie als erfgenaam niets over het hoofd
Heb jij recht op een erfenis na het overlijden van een dierbare? Het klinkt heel attent: een erfenis ontvangen van je overleden dierbare. Maar realiseer je wel dat het bedrag of de spullen niet zomaar van jou zijn. Hiervoor moet je zelf een aantal keuzes maken en moet je ook het nodige regelen. Ook al is alles op papier nog zo goed geregeld, een erfenis krijg je niet zomaar op je bankrekening gestort. En soms wil je de erfenis misschien ook wel helemaal niet ontvangen. Waar moet je op letten bij een erfenis ontvangen? En welke opties heb je?
Het antwoord op die vraag lijkt heel simpel, maar de erfenis kan meer omvatten dan je misschien denkt. De erfenis bevat alles wat een overledene aan goederen, vermogen en schulden bezit en nalaat. Het gaat dan om onder andere de woning, de auto, de inboedel, zijn beleggingen en vermogen op een spaarrekening. Maar ook schulden vallen dus onder een erfenis. Denk aan de hypotheekschuld, een eventuele creditcardschuld, roodstand of consumptief krediet.
Een erfenis kan dus een positief of negatief saldo hebben. Daarbij gaat het erom of de bezittingen en het vermogen meer waard zijn dan de schulden of niet.
Dat én de volgende 7 aandachtspunten zijn belangrijk om bij een erfenis ontvangen in je achterhoofd te houden of uit te zoeken.
Een erfenis klinkt misschien alsof je geld of andere waardevolle bezittingen erft. Maar het kan ook negatief uitpakken: de overledene heeft misschien schulden en laat die aan jou na. Gelukkig krijg je die niet verplicht in jouw schoot geworpen. Je hebt in Nederland drie keuze-opties:
Je hebt vanaf het overlijden drie maanden de tijd om deze keuze te maken.
De eerste optie bij een erfenis ontvangen is dat je deze volledig aanvaardt. Alle bezittingen, het vermogen en de schulden waar je recht op hebt, gaan naar jou. Het kan ook zijn dat de overledene een woning aan je nalaat. Je kunt er dan voor kiezen deze woning te verkopen, waarna de opbrengst voor jou is. Let op dat je bij het erven van een woning de vaste lasten voor het huis moet doorbetalen zolang de woning niet is verkocht.
Er bestaat zoiets als “zuiver aanvaarden”. Je erft dan alle goederen en schulden van de overledene zonder enig voorbehoud. Als de erfenis vooral uit schulden bestaat, betekent dit ook dat je de schulden van je eigen geld moet afbetalen. Hiervan kan sprake zijn als je direct al bezittingen van de overledene gaat verdelen of verkopen. Als je dan met een onverwachte schuld te maken krijgt, moet je die in principe ook uit eigen zak betalen.
Blijken er nu onverwachte schulden te zijn? Dan kun je daar soms dankzij de kantonrechter nog van afkomen. Wel moet je daarvoor kunnen aantonen dat je geen weet van de schulden had kunnen hebben.
Hier kun je voor kiezen als je verwacht dat de schulden hoger zijn dan wat de erfenis zal opbrengen. Je bent dan niet aansprakelijk voor het betalen van de schulden. Het ding is wel dat je dan afstand moeten nemen van alles wat je zou kunnen erven, dus ook van mogelijk waardevolle bezittingen die deze persoon anders aan je zou nalaten.
Besluit jij de erfenis te weigeren? Dan gaat jouw erfdeel naar de volgende in de lijn van erfopvolging. Diegene kan de erfenis ook weer verwerpen, degene daarna ook, etc. Jullie kunnen ook samen in één akte de erfenis allemaal verwerpen om de papieren rompslomp te beperken.
Is er sprake van schulden? Dan kun je ook kiezen voor beneficiair aanvaarden. Een ingewikkelde term die inhoudt dat je de erfenis alleen aanvaardt als deze positief is. Je bent dan niet aansprakelijk voor eventuele schulden die de overledene nalaat, ook niet als je die in theorie wel zou kunnen betalen. Aan de andere kant mag je ook niets van de bezittingen van de overledene hebben totdat alle schulden zijn betaalt.
Bij twijfel over de erfenis (wel/geen schulden), is een erfenis beneficiair aanvaarden vaak de slimste optie. Ook als de overledene een eigen onderneming had, kan dit slim zijn. Je hebt immers niet altijd zicht op eventuele bedrijfsmatige schulden van de persoon.
Soms wordt gedacht dat je automatisch geld erft als je nabestaande bent van de overledene. Maar nee, dat is alleen zo als de overledene een testament had waarin jij als erfgenaam wordt genoemd. Als er geen testament met namen van erfgenamen is, dan bepaalt de wet naar wie de erfenis gaat. In principe zijn dit dan de kinderen en/of de langstlevende echtgenoot van deze persoon.
Als de overledene een partner nalaat, gaan in eerste instantie alle bezittingen en schulden naar de nog levende partner. Blijven er kinderen achter? Dan ontvangen zij ook een deel van de erfenis, maar ze kunnen voorlopig nog niet bij het geld komen. De kinderen hoeven de erfenis dan nog niet op te geven bij de inkomstenbelasting; hun andere ouder (of de partner van hun overleden ouder) betaalt er voor hen erfbelasting over.
Raar maar waar: wettelijk heb je als kind altijd recht op een deel van de erfenis van je ouders, ook als zij je hebben onterfd. De “legitieme portie” wordt dit genoemd. Een partner kan trouwens wel volledig onterfd worden.
Zijn er meerdere erfgenamen die een deel van de erfenis ontvangen? Dan moeten jullie samen beslissen hoe jullie de erfenis verdelen. Het gaat dan om de eventuele koopwoning van de persoon, de inboedel en mogelijk ook de andere eigendommen.
Komen jullie er zelf niet uit? Dan maakt een taxateur een waarde-inschatting van alle bezittingen en kunnen jullie aan de hand daarvan een eerlijke verdeling maken.
Helaas. Ook de Belastingdienst komt bij een erfenis om de hoek kijken. Op de site van de Belastingdienst kun je lezen hoeveel erfbelasting jij moet afdragen.
Of nou ja, in sommige gevallen heb je recht op erfvrijstelling. Een bepaald bedrag is dan vrijgesteld van erfbelasting. Dit geldt bijvoorbeeld als je partner is overleden en jullie getrouwd zijn of dit in een samenlevingscontract of geregistreerd partnerschap zo hebben afgesproken. De vrijstelling voor de partner is in dit geval € 661.328. Als kind of kleinkind kan de vrijstelling nooit hoger zijn dan € 20.946. Over het bedrag dat daarbovenuit komt, zal je belasting moeten afdragen. Verder geldt voor ouders van de overledene (samen) € 50.397 als vrijgesteld bedrag. Voor iedereen met een andere relatie tot de overledene is de erfenis tot een bedrag van € 3.244 vrijgesteld.
De aangifte erfbelasting moet je binnen 8 maanden na het overlijden van de persoon indienen.
De erfbelasting geldt niet alleen voor het saldo aan vermogen dat de overledene aan jou nalaat, maar ook voor de inboedel. Voor de erfbelasting mag je uitgaan van de economische waarde van de inboedel. Dat is vaak een stuk minder dan de verzekerde waarde. Voor de erfbelasting over een woning die je hebt geërfd, is de WOZ-waarde leidend. Je beslist zelf of je daarvoor uitgaat van de WOZ-beschikking uit het jaar van overlijden of van het jaar daarna. Verwacht je dat de WOZ-beschikking te hoog is? Dan kun je eventueel bezwaar maken.
Als nabestaande moet je vaak aangifte inkomstenbelasting doen over het inkomen dat de overledene in het jaar van overlijden heeft verdiend of ontvangen. Heeft de persoon nog geen aangifte gedaan over het jaar dáárvoor? Dan zal je twee aangiftes moeten doen. De aangifte inkomstenbelasting voor de overledene staat overigens los van de aangifte erfbelasting die je later doet.
Gaat het om een partner die is overleden? Dan doe je in het jaar na overlijden gezamenlijk aangifte voor jullie.
Als je een andere relatie tot de overledene hebt, dan ontvang je in het jaar van overlijden een F-biljet voor de aangifte inkomstenbelasting. Als je die niet hebt ontvangen, kun je er zelf een aanvragen bij de Belastingdienst. Voor een eventuele aangifte over het jaar vóór overlijden, vraag je een P-biljet aan.
Na het overlijden zal je bepaalde zaken moeten afhandelen namens de overledene. Soms heb je hiervoor een verklaring van erfrecht nodig, waarin staat dat jij erfgenaam bent. Dankzij die verklaring heb je bijvoorbeeld recht op het banktegoed van de overleden persoon.
Je kunt zo’n verklaring (tegen betaling) laten opstellen door een notaris.
Voor iemand op latere leeftijd met veel vermogen is het meestal slim om al bij leven geld te schenken aan de nabestaanden. Dit kan de erfgenamen een fors bedrag aan erfbelasting schelen. Houd er wel rekening mee dat schenkingen die je in de 180 dagen voor het overlijden hebt ontvangen, belastingtechnisch gezien tot de erfenis behoren. Raar maar waar. Over deze bedragen zal je met terugwerkende kracht alsnog erfbelasting moeten betalen. Ook al heb je het geld niet als erfenis ontvangen.
Die regel geldt trouwens niet voor de eenmalige vrijgestelde schenkingen voor een woning, een studie of een ander doeleinde.
De afhandeling van een erfenis is dus niet zomaar gepiept. Belastingtechnisch komt er het nodige bij kijken. Ook heb je een aantal keuzes te maken over de erfenis, zeker als het om een erfenis met schulden gaat. Het kan verstandig zijn om de erfenis beneficiair te aanvaarden als je twijfelt over eventuele schulden. Vergeet verder de erfbelasting niet. Ook de Belastingdienst wil een deel van de erfenis ontvangen, tenzij je onder de vrijstelling valt.
Kom je er zelf niet uit? Dan kan het verstandig zijn om een notaris in te schakelen die de afhandeling van de erfenis op zich neemt.
